Zgodnie z dane z urzędu statystycznego Unii Europejskiej — EUROSTAT, w 2020 r. populacja UE wytworzyła 178 kg (392 funtów) odpadów opakowaniowych na osobę. Ponadto rozkład ten jest bardzo nierównomierny między państwami członkowskimi, przy czym niektóre generują trzy razy więcej odpadów opakowaniowych niż inne.
Mimo że Unia Europejska jest jedną z największych gospodarek na świecie, nadal stanowi tylko część globalnych generatorów odpadów. Dlatego nie dziwi fakt, że istnieją polityki mające na celu ograniczenie odpadów i zmniejszenie wpływu człowieka na klimat.
Spis treści
Czym jest rozszerzona odpowiedzialność producenta (EPR)?
Jak działa EPR?
EPR: zalety i wady
Czy EPR działa: przykłady wykraczające poza przepisy EPR
Gdzie przedsiębiorstwa mogą dowiedzieć się więcej na temat EPR?
Wniosek: Rozszerzona odpowiedzialność producenta
Czym jest rozszerzona odpowiedzialność producenta (EPR)?
Rozszerzona odpowiedzialność producenta to polityka, którą organy rządowe wdrożyły w różnym stopniu. Jak sama nazwa wskazuje, ta praktyka środowiskowa rozszerza pewną odpowiedzialność na producentów towarów.
W UE, gdzie powstały przepisy EPR, „producentem” jest ten, kto oferuje towary na rynku, a nie tylko ten, kto je produkuje. Bardziej szczegółowo, EPR dotyczy określonych kategorii przedmiotów, takich jak opakowania, elektronika (WEEE), baterie, pojazdy wycofane z eksploatacji (ELV), a nawet bardziej szczegółowych materiałów, takich jak igły medyczne i produkty farmaceutyczne.
Rozpoznawczą Procedurę Odpowiedzialności Recyklingowej (ROP) wprowadzono po raz pierwszy w Szwecji w latach 1990. XX wieku. Miała ona na celu przeniesienie części odpowiedzialności za zarządzanie środowiskowe produktami na producentów, zamiast całkowitego obciążenia systemu publicznego przez państwo.
Ostatnio przepisy dotyczące EPR w UE stały się bardziej rygorystyczne, zwłaszcza dla producentów uczestniczących w rynkach niemieckim i francuskim. Ponadto, ponieważ zbliża się termin 2024 r., który UE wyznaczyła na osiągnięcie konkretnych celów związanych z gospodarką odpadami, oczekuje się, że znaczna liczba państw członkowskich również pójdzie za tym przykładem. Dlatego producenci muszą wcześnie zapoznać się ze swoimi obowiązkami i przygotować się do ich terminowego wypełnienia.
W polityce UE dotyczącej zarządzania środowiskiem rozporządzenie EPR jest powiązane z dyrektywą w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWD), która z kolei stanowi część nadrzędnej dyrektywy ramowej w sprawie odpadów (WFD).
Osoby zorientowane mogą znaleźć podobieństwa między EPR a ramą „product stewardship”. I rzeczywiście, oba podejścia mają na celu zapewnienie odpowiedzialnej produkcji, użytkowania i utylizacji w całym okresie użytkowania produktu. Zazwyczaj te dwa terminy są używane zamiennie. Nadal jednak mówimy o konkretnych ramach regulacyjnych w tym przypadku. Dlatego użyjemy odpowiedniego terminu — EPR.
Jak działa EPR?
Ponieważ w cyklu życia produktu uczestniczą liczne podmioty, EPR wpływa na różne strony biorące udział w jego produkcji i użytkowaniu.
Wymagania dotyczące zgodności z EPR znacznie różnią się w poszczególnych państwach członkowskich UE. To samo dotyczy zakresu tych polityk. W 2022 r. Niemcy i Francja wprowadziły jednak podobne obowiązki skierowane do producentów i rynków.
Ponownie, producenci odnoszą się do tych, którzy wprowadzają produkt na rynek, nawet jeśli go nie produkują. Ci, którzy chcą sprzedawać w Niemczech i Francji, muszą wykonać kilka kroków, aby być zgodnym z EPR w danym kraju.
Krótko mówiąc, te kroki zaczynają się od ubiegania się o unikalne numery rejestracyjne dla każdej kategorii w ramach polityki EPR. Proces ten odbywa się poprzez zawarcie umowy z tzw. Producer Responsibility Organizations (PRO) — organizacjami, które zarządzają wyrzuconymi opakowaniami. Następnie numery te są wykorzystywane do złożenia deklaracji przewidywanej wagi opakowań, które producent powinien umieścić w ciągu roku. Ostatnim krokiem jest uiszczenie odpowiednich opłat.
Nowe przepisy wprowadziły również nowe obowiązki dla marketów. Mianowicie, są one zobowiązane do sprawdzania i potwierdzania, że producenci korzystający z ich usług są zgodni z EPR. W przeciwnym razie market będzie musiał usunąć oferty produktów.
Austria planuje wprowadzić podobne środki w ramach swoich przepisów EPR od 2023 r. Pozostałe państwa członkowskie podchodzą do tego inaczej, dlatego odpowiedzialność producenta różni się w zależności od kraju.
EPR: zalety i wady
ZALETY
Najważniejszą zaletą EPR jest to, że pomaga rozwiązać palący problem zanieczyszczenia opakowań. Według Raport Europejskiej Organizacji Opakowań i Środowiska (EUROPEN), na podstawie danych Eurostatu, recykling opakowań w UE wzrósł z 47% do 65% w latach 1998-2012, czyli po wejściu w życie PPWD. Dotyczy to 15 krajów, które były członkami UE w momencie, gdy takie dane po raz pierwszy przekazano Komisji Europejskiej. Niestety nadal istnieje znaczna luka w realizacji celów Unii w zakresie recyklingu. W 2019 r. Eurostat podał, że Belgia była liderem w recyklingu 83.5% odpadów opakowaniowych. Jednak Malta znalazła się na ostatnim miejscu z wynikiem zaledwie 33.7%. Z drugiej strony Finlandia odzyskała 115% swoich odpadów opakowaniowych, co było możliwe dzięki składowaniu i gospodarowaniu odpadami z poprzednich lat.
Chociaż jest to dodatkowa odpowiedzialność producentów, mogą oni również skorzystać z EPR poza oczywistą korzyścią pomagania planecie. Te zasady są doskonałą okazją dla producentów, aby zaangażować swoich klientów poprzez kampanie edukacyjne i informacyjne na temat odpowiedzialnego gospodarowania odpadami. Jest to kluczowe dla dzisiejszych nastrojów konsumentów, które są coraz bardziej zorientowane na wybór marek, które wykazują aktywną i autentyczną troskę o środowisko.
Wady
Wady EPR dla producentów nie są tak znaczące w UE, jak w przypadku podatków EPR, co jest całkiem rozsądne. W końcu dokładna kwota zależy od ilości, wagi i kategorii opodatkowanych produktów.
Jednakże poważniejsza wada jest raczej biurokratyczna i globalnie istotna. Z drugiej strony przepisy EPR są wciąż dalekie od harmonizacji między państwami członkowskimi UE. W związku z tym komplikuje to życie producentom, którzy chcą sprzedawać na całym rynku UE i utrudnia osiągnięcie celów środowiskowych UE. Ponadto nierówności ekonomiczne między państwami członkowskimi oznaczają, że niektórzy producenci mogą spełniać kwoty bardziej niż inni, w zależności od rynku.
Czy EPR działa: przykłady wykraczające poza przepisy EPR
Wprowadzenie Rozporządzenia ROP jest wymogiem regulacyjnym, zatem jego wdrożenie wiąże się z konkretnymi działaniami mającymi na celu odpowiedzialne składowanie i gospodarowanie odpadami opakowaniowymi.
Na przykład maszyny do zwrotu butelek na napoje cieszą się ogromną popularnością w krajach skandynawskich, które są liderami w zielone życie wysiłki. Niedawno Coca-Cola ogłosiła, że zaczyna oferować swoje napoje w butelkach z zakrętkami, które pozostają przymocowane do butelki. Ta innowacja ma na celu optymalizację recyklingu plastikowych butelek.
Świetny przykład A odpowiedzialne podejście do produktów, które sprzedaje, należy firma odzieżowa Patagonia. Jej klienci mogą wysyłać swoje stare lub uszkodzone ubrania Patagonia do firmy w celu naprawy. W ten sposób celem jest ograniczenie nadmiernego zakupu odzieży, co jest kolejnym poważnym problemem środowiskowym.
Gdzie przedsiębiorstwa mogą dowiedzieć się więcej na temat EPR?
Temat zgodności z EPR wymaga wyjaśnienia, a w Internecie można zobaczyć, że wielu producentów jest zdezorientowanych tym, czego się od nich wymaga. Na szczęście istnieją pewne dobre źródła, które dostarczają szczegółowych informacji o całym procesie.
Takie informacje można znaleźć na stronach organów odpowiedzialnych za politykę środowiskową UE. Wśród nich jest Komisja Europejska i właściwe organy w państwach członkowskich. Jednak czasami informacje tam zawarte mogą być niejasne i powodować zamieszanie.
Zwykle łatwiej przyswajalnym źródłem są strony z wyjaśnieniami na rynkach i organizacje związane ze zgodnością z EPR w UE — np. PRO (organizacje odpowiedzialne za produkt).
I wreszcie, niektóre firmy świadczą usługi zgodności EPR dla producentów, podobnie jak agencje księgowe. Są one również źródłem informacji i możliwą alternatywą dla producentów, którzy chcą uniknąć zajmowania się tym aspektem swojej działalności.
Wniosek: Rozszerzona odpowiedzialność producenta
Raporty z ostatnich lat na temat stanu środowiska doprowadziły do ponownego przemyślenia przez świat sposobu, w jaki podchodzi do swoich zachowań konsumpcyjnych. Aby sprostać nowym, surowym i szybko zmieniającym się celom, polityki zbierające kurz od dziesięcioleci przeszły przez duże aktualizacje i nowe ramy. W tym przypadku UE obrała ścieżkę gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednak wdrożenie tego planu jest złożonym zadaniem.
Kolejnym krokiem, który należy podjąć, jest globalna harmonizacja polityk, takich jak przepisy EPR. Zapewni to udział wszystkich światowych potęg gospodarczych i zrównoważy pole gry pod względem przewagi konkurencyjnej.
