De Baltische landen hebben de afgelopen jaren een opleving van de opwekking van zonne-energie meegemaakt, omdat de regio twee vliegen in één klap wil slaan. Deze landen willen breken met de jarenlange afhankelijkheid van Rusland op het gebied van energie, te midden van groeiende zorgen over de veiligheid, en tegelijkertijd prioriteit blijven geven aan de groene energietransitie.
Het uitbreken van de vijandelijkheden in Oekraïne was een wake-upcall voor de Baltische staten en gaf aan dat er dringend veranderingen in het energiebeleid nodig waren.
“De energiecrisis na de agressie van de Russische Federatie tegen Oekraïne in 2022 heeft zeker een impact gehad op alle buurlanden”, vertelde Andres Meesak, leider van slimme energieoplossingen bij de Estische regionale distributienetbeheerder (DSO) Viru Elektrivõrgud. pv tijdschrift.
De Baltische staten Letland, Litouwen en Estland hebben veel geleerd van de ongelukkige ervaring van Oekraïne, omdat ook zij in de schaduw van hun vijandige oosterbuur leven.
"De belangrijkste positieve impact is het begrijpen van de dreiging voor energie-infrastructuur en het gebruiken van energie en energie-infrastructuur als een hybride wapen tegen samenlevingen door de agressor," zei Meesak. "Het conflict dwong de landen om zich sneller los te maken van energiesamenwerking [met de Russische Federatie] van welke aard dan ook - frequentiestabiliteit, brandstofvoorziening, elektriciteitsdoorvoer."
Stroomonderbrekers
De meeste Europese landen waren enigszins afhankelijk van Rusland voor energie, maar voor de Baltische landen heeft dit probleem een andere dimensie. De drie landen maken nog steeds deel uit van het Sovjettijdperk “BRELL”-circuit, waarbij Rusland en Wit-Rusland afhankelijk zijn van Russische operators om de frequentie te controleren en vraag en aanbod in evenwicht te brengen.
In 2018 hebben Letland, Litouwen en Estland een plan uitgewerkt om zich los te koppelen van BRELL en zich eind 2025 aan te sluiten bij het elektriciteitsnet van de EU. De gebeurtenissen in Oekraïne dwongen de landen om het tijdschema te heroverwegen en de transitie te versnellen. Er zijn ook andere stappen nodig om de veiligheid van hun energienet te verbeteren.
"De oorlog tegen Oekraïne heeft duidelijk de zwakheden van gecentraliseerde energievoorziening aangetoond in vergelijking met gedistribueerde opwekking in kleinere eenheden", aldus Meesak, die suggereerde dat de oorlog de samenleving op alle niveaus beïnvloedde, van huishoudens tot hoge regeringsfunctionarissen.
Naast de politieke redenering kregen Baltische investeerders sterke economische prikkels om te investeren in zonne-energie, aangezien de energiekosten in de regio door het dak gingen. Op het hoogtepunt van de Europese energiecrisis in 2022 zagen elektriciteitsconsumenten hun rekeningen bijna zeven keer zo hoog worden als het jaar ervoor.
Tegen deze achtergrond overtreft de groei van de opwekking van zonne-energie in de Baltische regio in de periode 2022-2024 zelfs de meest optimistische prognoses.
De opname van PV is echt van start gegaan in Estland. Mihkel Annus, voorzitter van de Estse Kamer voor Hernieuwbare Energie, zei dat de geïnstalleerde capaciteit elk jaar is verdubbeld. In slechts vijf jaar, eind 2023, bedroeg de totale geïnstalleerde zonnecapaciteit 812 MW, een stijging ten opzichte van 39.6 MW in 2018.
Litouwen overtrof zijn doelstelling voor 2025 voor de opwekking van zonne-energie, van 1.2 GW, in 2023, volgens gegevens van het Litouwse Energieagentschap (LEA). Het land heeft de afgelopen jaren bijna 300 MW aan nieuwe capaciteit verwelkomd.
In Letland was er in januari 300 ongeveer 2024 MW aan zonnecapaciteit geïnstalleerd, aldus Anna Rozīte, hoofd bedrijfsontwikkeling voor AJ Power Group. Dit cijfer is sinds mei 2023 alleen al ongeveer verdrievoudigd.
In Letland en andere Baltische landen maakte zonne-energie een enorme investeringshausse door, omdat marktspelers vooral kozen voor oplossingen die zo snel mogelijk konden worden geïmplementeerd.
“De installatie van zonnepanelen is waarschijnlijk de snelste uitvoering van projecten, gezien de relatief korte periode voor het technische ontwerp en de vergunningverlening, en de beschikbaarheid van de benodigde apparatuur”, legt Rozīte uit.
Stijgende lijn
Marktspelers geloven dat de groei die tot nu toe is ervaren, slechts de opmaat is naar een echte Baltische zonne-energiehausse in de komende jaren. Het PV-potentieel van de Baltische landen wordt geschat op 40 GW, aldus Rachel Andalaft, managing director van REA Consult. Ze voegde toe dat de groene energiesector in de Baltische landen naar verwachting € 150 miljard ($ 162 miljard) aan investeringsmogelijkheden zal aantrekken in de komende 20 tot 25 jaar.
Verwacht wordt dat de ontwikkeling van de zonne-industrie gepaard zal gaan met de inzet en integratie van batterij-energieopslagsystemen (BESS), verbetering van de onderlinge verbindingen met andere Europese landen en de noodzakelijke opkomst van een markt voor overeenkomsten voor de aankoop van elektriciteit (PPA's) ten gunste van een gedecentraliseerd opwekkingslandschap, aldus Andalaft. En er is al een aanzienlijke hoeveelheid capaciteit in de pijplijn.
Op basis van officiële gegevens van Elering AS, de nationale transmissiesysteembeheerder (TSO), zal er tot 3.5 bijna 2026 TWh aan zonne-energieproductie worden toegevoegd aan de Estische energiemix. Lokale marktspelers gaven aan dat dit potentieel de helft van het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van Estland zou kunnen dekken. Toch zijn een aantal grote projecten uit 2022 nog niet live gegaan. De ingebruikname van zonne-energiecentrales kan wel twee jaar duren, voor projecten met een capaciteit tot 15 MW, om aan te sluiten op DSO-niveau, en meer dan drie jaar voor projecten boven de 15 MW om aan te sluiten op TSO-niveau, aldus Gatis Macans, uitvoerend directeur van de Letse vereniging voor zonne-energie.
"Na de hernieuwbare hype in 2022, toen er veel concurrentie was om netcapaciteit te boeken, begonnen we in 2023 nieuw gebouwde zonne-energiecentrales te zien die voornamelijk waren aangesloten op het distributienet met een capaciteit tot 15 MW. Er zijn echter veel grotere PV-projecten in ontwikkeling en we hopen dat we in de komende twee jaar een paar in gebruik genomen projecten zullen zien", aldus Macans.
Er zijn vergunningen afgegeven voor 3.6 GW aan zonne-energieverbindingen, en nog eens 1.6 GW voor hybride projecten die zonne- en/of windenergie en energieopslag combineren. De Letse staatsenergiebeheerder Sadales tīkls schatte op zijn beurt dat de DSO momenteel 830 MW reserveert voor toekomstige zonne-energiecentrales. De officiële doelstelling van de Litouwse overheid is om tegen 4 2030 GW aan geïnstalleerde zonnecapaciteit te bereiken.
“[In 2024 en 2025] zouden er in Litouwen minstens twee tot vijf keer meer zonne-energieparken gebouwd moeten worden dan er in de hele periode tot dan toe zijn gebouwd,” aldus Tomas Janususkia, partner bij Widen, een advocatenkantoor in Vilnius.
De zonne-energiegekte is op elk niveau van de economie te zien. Consumenten installeerden in 2022 alleen al twee keer zoveel residentiële zonne-energie als in de hele periode daarvoor, zei Janususkia, eraan toevoegend dat huishoudens in Litouwen in aanmerking komen voor staatssteun voor zonne-installaties tot 10 kW, terwijl voor de industrie het cijfer is vastgesteld op 500 kW. Het stroomlijnen van regelgeving voor installaties voor de opwekking van hernieuwbare energie heeft ook effect gehad.
“De huidige wettelijke regeling heeft de bouw van zonne-energiecentrales in principe vereenvoudigd,” zei Janususkia. “Het vereist geen ruimtelijke planningsdocumenten, milieueffectrapportages – behalve in uitzonderlijke gevallen – of veranderingen in landgebruik. Het geïntroduceerde model van de hybride energiecentrale, samen met windenergiecentrales of accumulatoren, heeft het gebruik van elektriciteitsnetwerken en -belastingen aanzienlijk vergemakkelijkt en efficiënter gemaakt.”
Obstakels overwinnen
Ondanks de vooruitgang blijven er uitdagingen bestaan voor de Baltische zonne-industrie. Verschillende factoren kunnen verdere capaciteitsgroei in gevaar brengen, voornamelijk de angst dat het moeilijk kan zijn om zoveel zonne-energie in de energiemix te hebben.
"De uitdaging [voor Estland] is nu om de productie aan te passen aan de vraag," zei Meesak. BESS zou een sleutelrol kunnen spelen, beweerde hij, eraan toevoegend dat de industrie kan zien hoe diverse hernieuwbare energieparken in belang zijn gegroeid, waarbij zon, wind en opslag elkaar aanvullen.
"Hoewel we in 2024 kunnen verwachten dat er meerdere uren zullen zijn waarin de zonne-energieproductie de totale elektriciteitsvraag in Estland zal overtreffen, is het nog steeds een onrealistische verwachting om te zeggen dat in 2026 ten minste 50% van de vraag door zonne-energie zal worden gedekt, vanwege de relatief lage capaciteitsfactor [werkelijke productie versus het theoretische maximum] en de toegenomen elektriciteitsvraag in de donkere en koudere wintermaanden", aldus Annus. Als gevolg hiervan zijn de spotprijzen overdag tijdens zonnige uren lager en volatieler, voegde hij toe.
Het maximale winterverbruik in Estland is ongeveer 1.6 GW. Stakeholders kijken naar het toevoegen van batterijopslag aan hun systemen of het optimaliseren van de positionering van panelen om de opvangprijs van de markt te verhogen. Meesak zei dat dalende batterijopslagkosten huishoudens motiveerden om meer hybride zonnesystemen met lokale opslag te installeren, wat enige autonomie biedt in geval van stroomuitval.
"De dagelijkse vraag-aanbodcurve toont potentieel voor betaalbare lokale opslag van vier tot zes uur - de marktprijs voor elektriciteit is het hoogst tijdens de avonduren, direct nadat PV-installaties uitvallen, tot ongeveer middernacht. Om vraag en aanbod in evenwicht te brengen, en daarmee ook de marktprijs, is opslag van vier tot zes uur tegen redelijke kosten nodig", aldus Meesak.
Andalaft van REA Consult zei dat ze het ermee eens was dat "opslagfaciliteiten absoluut noodzakelijk zijn om de penetratiegraad van hernieuwbare energiebronnen te vergroten, terwijl aan de ene kant de stabiliteit van het net behouden blijft en aan de andere kant nieuwe operationele modi mogelijk worden gemaakt." Andalaft gelooft ook dat er andere problemen zijn die moeten worden aangepakt om de groei van de zonne-industrie op de lange termijn te waarborgen.
"Vraag volgt beleid", zei ze. "In de pandemieperiode zagen we piekprijzen in zowel [kapitaaluitgaven] als elektriciteit. De markt kampt vandaag de dag nog steeds met de nasleep hiervan. Als de implementatie tijdens de pandemie vertraging en beperkingen opliep, beperkt het gebrek aan een dynamische PPA-markt vandaag de dag de investeringsappetijt en houdt het de potentie voor een divers en door private equity aangestuurd, concurrerend energielandschap tegen."
Ook in Litouwen stuit de ontwikkeling van de zonne-energiesector op een aantal onverwachte bureaucratische obstakels.
Janususkia legde uit dat onder het model van energiegemeenschappen dat in het land is geïntroduceerd, consumenten, energiegemeenschappen en grote elektriciteitsproducenten gelijktijdig verbinding moeten maken met beperkte energie-infrastructuurnetwerken. Om deze reden zijn quota toegewezen aan netwerkcapaciteit.
"Dit resulteerde in een reeks juridische geschillen over tekorten aan elektriciteitsnet voor energieproducenten, wat een rem vormde op investeringen in zonne-energie", legde Janususkia van Widen uit. "Momenteel zijn deze problemen gedeeltelijk opgelost, maar de intensiteit van de investeringen is aanzienlijk afgenomen en de beschikbare projecten op de markt hebben geen haast om te worden uitgevoerd."
Ondanks deze uitdagingen hebben marktspelers er vertrouwen in dat niets de groei van de zonne-energiesector in de Baltische regio in de nabije toekomst kan dwarsbomen.
Door Ian Skarytovsky
Deze content is auteursrechtelijk beschermd en mag niet worden hergebruikt. Als u met ons wilt samenwerken en een deel van onze content wilt hergebruiken, neem dan contact op met: editors@pv-magazine.com.
Bron van pv tijdschrift
Disclaimer: De hierboven vermelde informatie wordt onafhankelijk van Cooig.com verstrekt door pv-magazine.com. Cooig.com geeft geen verklaringen en garanties met betrekking tot de kwaliteit en betrouwbaarheid van de verkoper en producten.
